Stopień Siarzewo mocno dzieli polityków i ekologów

Chodzi o planowaną od lat największą inwestycję na Wiśle – stopień wodny poniżej Włocławka, na wysokości Siarzewa w gminie Raciążek. Strona przeciwna budowie uzasadnia swe zdanie nie tylko negatywnym oddziaływaniem zapory i zbiornika wodnego na środowisko, ale także ogromnymi kosztami.

O tych problemach dyskutowali na sejmowej Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej posłowie i zaproszeni przedstawiciele organizacji pozarządowych.

Marek Gróbarczyk, wiceminister infrastruktury i pełnomocnik rządu ds. inwestycji w gospodarce morskiej i wodnej, powiedział że stopnień wodny Siarzewo będzie integrował wiele elementów: ochronę przeciwpowodziową ludności w Dolnej Wiśle, potencjał energetyczny w ramach zabudowy stopni wodnych i zlokalizowanych na nich elektrowniach, a także bezpieczeństwo przeciwsuszowe, co ma ogromne znaczenie w obliczu zmian klimatycznych.

Monika Niemiec-Butryn, dyrektor Departamentu Gospodarki Wodnej i Żeglugi Śródlądowej w Ministerstwie Infrastruktury przypomniała jakie są założenia Krajowego Programu Żeglugowego do roku 2030: to inwestycje na Odrzańskiej Drodze Wodnej (zwłaszcza odbudowa prawobrzeżnych ostróg) i na Drodze Wodnej Rzeki Wisły, aby poprawić warunki nawigacyjne.

- To także wiele działań dla rozwoju branży, wzmocnienia jej szkolnictwa, unowocześnienie floty. Dalej to wieloletnie kompleksowe zagospodarowanie Dolnej Wisły, w tym budowa stopnia Siarzewo. Będzie wpis do wykazu prac rządu, ale jest kilka uwag w ramach konsultacji i musimy je uwzględnić. Za miesiąc będzie dokument – dodała pani dyrektor.

- Wykonano już bardzo dużo prac przygotowawczych, jest wiele opracowań, w tym przedstawiających dane hydrologiczne i hydrauliczne. Mamy szczegółową koncepcję programowo – przestrzenną stopnia wodnego Siarzewo. Modelowaliśmy matematycznie przepływ lodu, robiliśmy symulacje numeryczne dna Wisły – wyliczał Wojciech Skowyrski, zastępca prezesa PGW „Wody Polskie”, które są inwestorem stopnia Siarzewo.

Wojciech Skowyrski powiedział również, iż rozwiązania konstrukcyjne zostały zoptymalizowane. Zakłada się uruchomienie funkcji płuczącej stopnia wodnego, aby unikną erozji dnia. Próg będzie niski i dzięki temu erozja dna będzie podobna do naturalnej. Trwa monitoring środowiskowy. Wykonano też badania archeologiczne.

- Zainteresowanie jest ogromne. Przy tak dużej inwestycji jesteśmy przygotowani do komunikacji społecznej. Budowę wspiera bardzo dużo gmin – kontynuował zastępca prezesa „Wód Polskich”.

Przypomniał, że rozpisano przetarg na wykonanie dokumentacji technicznej, ale żadna firma nie zgłosiła się. Dlatego teraz ogłoszony zostanie przetarg w pełnej formule „Projektuj i buduj!”. W najbliższym czasie „Wody Polskie” ogłoszą przetarg na wykonanie programu funkcjonalno – użytkowego tej inwestycji.

Wiceprezes dodał, iż według studium wykonalności budowa kaskady Dolej Wisły pochłonie netto 11 mld zł. Natomiast obiekt Siarzewo powinien powstać jako pierwszy w kaskadzie.

- Siarzewo i cała kaskada będą miały znaczenie przeciwpowodziowe, bo zrobimy zapory boczne w korycie rzeki o bardzo dużej wytrzymałości. Tym samym działamy też przeciwsuszowo - zapewnił.

Wyjaśnił też różnice między starą zaporą włocławską a nowoczesną siarzewską: Ta pierwsza posiada wysoki próg i rumowisko toczone nurtem rzeki jest kumulowane. Poniżej zapory tworzy się erozja dna (to ponad 3 metry) i sięgająca już Solca Kujawskiego. Jego zdaniem, jeśli chcemy odtworzyć poziom wód w Dolnej Wiśle, to musimy ją podpiętrzyć.

Siarzewo będzie też miało znaczenie energetyczne, tak jak cały dolny odcinek Wisły. Turbiny zainstalowane w Siarzewie mają generować 80 megawatów. - Ta energia jest nawet pięciokrotnie cenniejsza niż konwencjonalna – przekonywał Skowyrski.
Poprawi się także stateczność (zatem także bezpieczeństwo) stopnia wodnego Włocławek, bo poziom dolnej wody (za tamą) podniesie się. Obecnie stateczność stopnia Włocławek poprawia zamontowany na dolnej wodzie próg podpierający. Skowyrski zapewnił, że zbiornik siarzewski pozwoli na odtworzenie poziomu wód gruntowych, co wpłynie na poprawę warunków dla rolnictwa. Spodziewa się też ożywienia turystyki.

Do tych planów sceptycznie odnosi się posłanka Daria Gosek-Popiołek (Partia Razem): - Czy zasoby wodne Polski są wystarczające dla spełnienia klasy żeglowności, aby drogi wodne włączyć do europejskiej sieci? Na papierze nie zadekretujemy zwiększenia stanu wód. (…). Analizy wskazują, że bardziej opłacalne jest inwestowanie w kolej, barki płyną 7 razy wolniej. Będzie konieczność podnoszenia mostów, budowania terminali przeładunkowych. Są szacunki, że całość to grubo ponad 200 mld zł – podała posłanka.

Zwróciła uwagę, iż w rządowych dokumentach droga wodna E40 ujęta jest jako prowadząca do Brześcia i dalej przez Białoruś, to już „jakaś aberracja”. Białoruś nie jest przecież państwem demokratycznym i ten stan pogłębia się.
- Buduje mur na granicy, a jednocześnie chcecie budować autostradę wodną przez Białoruś?

Posłanka Małgorzata Tracz (Koalicja Obywatelska) skarżyła się, że zainteresowani parlamentarzyści i eksperci z organizacji pozarządowych (zwłaszcza Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków) nie mają dostępu do opracowań modelowania dynamiki przepływu lodu, raportu o optymalizacji rozwiązań konstrukcyjnych, do kompleksowego opracowania nt. dróg wodnych E40 i E70 ani do analizy finansowej budowy stopnia Siarzewo. „Wody Polskie” odmówiły im ze względów technicznych.

- To są ekspertyzy wykonane za publiczne pieniądze, a nie mamy do nich dostępu. To karygodne. Te dokumenty nie mogą być ukrywane! - zaapelowała posłanka.

Justyna Choroś z Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków wyraziła nadzieję, że budowa zapory nie uda się. Ona oraz Alicja Pawelec z WWF Polska także poskarżyły się na brak dostępu do dokumentów – tych finansowych i dotyczących oddziaływania zbiornika siarzewskiego na wody gruntowe. - Na jakiej podstawie twierdzicie, że to zapobiegnie suszy – pytała Alicja Pawelec.

- Ależ robimy spotkania, konsultujemy te plany, w tym wieloletni program dotyczący Dolnej Wisły. Gdy uzyskamy zgodę Rady Ministrów na konsultacje społeczne w tej sprawie, w tym Siarzewa, to wyślemy je do konsultacji. Z kolei w ramach programu przeciwdziałania suszy w 16 największych miastach odbyły się konferencje – wyjaśniała dyrektor Monika Niemiec-Butryn.

Odniosła się także do Europejskie Porozumienia AGN ws. międzynarodowych dróg wodnych, z którego wynika, że przez Białoruś trzeba prowadzić E40.

Wspomniane 200 miliardów zł to jej zdaniem koszty nie mające odniesienia ani do Wisły, ani Odry. Budowa stopnia Siarzewo może pochłonąć maksymalnie 7,5 mld zł, a pozostałe inwestycje na Wiśle i Odrze razem 12 miliardów.

Kacper Płażyński (poseł PiS) uważa, że jeśli Rosja przegra wojnę z Ukrainą, to społeczeństwo białoruskie dojdzie do głosu i nastąpią szybkie zmiany, a wtedy współpraca z tym krajem będzie zasadna. - Trzeba budować mosty współpracy na naszym kontynencie - stwierdził. Wyraził żal, że inwestycje na Wiśle przeciągają się i zaapelował do „Wód Polskich”, aby wyjaśnić dlaczego posłanka Małgorzata Tracz nie otrzymała dokumentów.

* To jeszcze nie wszystkie głosy wyrażone podczas obrad sejmowej komisji, ale już te przedstawione dają obraz problemów związanych z planowaną budową.