To jest rok Raczkiewicza [rozwiąż quiz]

Apogeum jego działalności przypadło jednak na najtrudniejszy okres w dziejach kraju. Kim był Władysław Raczkiewicz, pierwszy prezydent Polski na uchodźstwie?

Do historii przeszedł przede wszystkim jako prezydent emigracyjnego rządu polskiego. Przez przeszło siedem lat od wybuchu drugiej wojny światowej sprawował najwyższy urząd w państwie. Zdania historyków na temat jego rządów są podzielone – część z nich uważa, że zasługuje na miano męża stanu, inni są zdania, że brakowało mu siły charakteru. Zasług dla kraju i naszego regionu nie da się mu jednak odmówić. Ale po kolei...

Niepodległościowe zapędy
Choć Raczkiewicz słusznie kojarzony jest z Toruniem, nie był jednak związany rodzinnie z naszym regionem. Urodził się w 1885 roku w dalekiej Gruzji, co nie było wówczas niczym niezwykłym, bo wielu Polaków pod koniec XIX w. zmuszonych było układać sobie życie z dala od polskich ziem. Jego rodzice znaleźli się na Zakaukaziu w wyniku carskich represji, po tym jak dziadek Władysława wziął udział w Powstaniu Styczniowym.

ROZWIĄŻ QUIZ: >> TUTAJ <<

Po ukończeniu gimnazjum młody Raczkiewicz przeniósł się do Petersburga, gdzie najpierw studiował matematykę, a następnie prawo. To tu wstąpił do nielegalnej Organizacji Młodzieży Narodowej i Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Angażując się w działalność niepodległościową podpadł lokalnym władzom, więc by uniknąć kłopotów przeniósł się do estońskiego Dorpatu, gdzie dokończył swoją edukację.

Po wybuchu I wojny światowej Raczkiewicz został wcielony do carskiej armii. Gdy tylko na skutek rewolucji lutowej zaczęły słabnąć rosyjskie wpływy na naszych ziemiach, stanął na czele Polskiego Komitetu Wojskowego, mobilizując siły zbrojne mające walczyć o wyzwolenie kraju. Rok później został prezesem Rady Naczelnej Polskiej Siły Zbrojnej, a następnie kierownikiem wydziału wojskowego Komitetu Obrony Kresów Wschodnich.

Spotkanie z Mickiewiczem
W 1921 roku, już w odzyskanej Polsce, Raczkiewicz został wojewodą nowogrodzkim. Musiał od podstaw tworzyć administrację publiczną na terenach znajdujących się obecnie w granicach Białorusi. Jednocześnie starał się odbudowywać miejsca pamięci narodowej i związane z polską kulturą, powołując m.in. Komitet Uczczenia Pamięci Adama Mickiewicza. To w Nowogródku znajduje się bowiem rodzinny dom poety, w którym dziś mieści się muzeum poświęcone jego twórczości.

Dzięki działaniom Raczkiewicza do Nowogródka zaczęły przyjeżdżać wycieczki szkolne i drużyny harcerskie, a w 1922 roku wojewodę odwiedził Władysław Mickiewicz, syn słynnego wieszcza. Raczkiewicz zadbał też o inne obiekty związane z osobą pisarza. Odrestaurował m.in. kościół św. Michała, interesował się odbudową biblioteki w Szczorsach i wraz z lokalnym towarzystwem krajoznawczym starał się zagospodarować jezioro Świteź.

Jak możemy wyczytać w biografii spisanej przez prof. Mariana Drozdowskiego, Raczkiewicz dobrze zapisał się również jako wojewoda wileński, przejmując tę funkcję po przewrocie majowym w 1926 r. Był wielkim mecenasem sztuki, wspierał rozwój wileńskiego środowiska twórczego, promował krzewienie kultury fizycznej i przyczynił się do restauracji wielu zabytków, m.in. wieży

zamkowej w Krewie, Bazyliki Wileńskiej, kościoła Ostrobramskiego czy baszty na Górze Zamkowej.

Wyróżniony bo... przystojny?
W 1930 roku Raczkiewicz został senatorem, a kilka miesięcy później Józef Piłsudski powołał go na marszałka Senatu. Wydarzenie to wzbudziło wątpliwości wśród polityków, którzy nie mieli okazji poznać jego zasług. Stanisław „Cat” Mackiewicz, polski publicysta, mianowany kilka lat później, już za prezydentury Raczkiewicza, członkiem Rady Narodowej RP, tak pisał o tym wydarzeniu: „Szopka warszawska, nie znająca go dobrze, zastanawiała się, dlaczego Piłsudski powołał go na tak wysokie stanowisko i znajdowała odpowiedź: bo z Wilna i przystojny”.

W 1935 roku, wciąż jako marszałek, Raczkiewicz wraz z prezydentem Mościckim wziął udział w historycznym polowaniu z Hermanem Goeringiem. Jak możemy wyczytać w Polskim Słowniku Biograficznym, hitlerowski dygnitarz przyjechał do Białowieży z zamiarem ustrzelenia wilka. Już w puszczy Goering zaproponować miał obecnym na polowaniu przedstawicielom rządu możliwość stworzenia sojuszu przeciw bolszewickiej Rosji. Łowczy wyjechał jednak z Polski podwójnie zawiedziony – ani nie usłyszał oczekiwanej odpowiedzi, ani nie zrealizował swego myśliwskiego planu.

Kształtuje się Wielkie Pomorze
16 lipca 1936 r. Władysław Raczkiewicz został mianowany wojewodą pomorskim. Województwo obejmowało wówczas swoim zasięgiem 15 powiatów ziemskich i 3 miejskie, w tym Toruń, w którym znalazła się stolica regionu. Dzięki staraniom Raczkiewicza w ciągu dwóch lat włączono do pomorskiego 8 kolejnych powiatów i dwa miasta znajdujące się na Kujawach, tworząc obszar zwany potocznie Wielkim Pomorzem.

Zmiany administracyjne miały na celu przełamanie barier związanych z granicami zaborów, ale przyniosły też pewne problemy. W nowych granicach województwa pomorskiego znalazła się także Bydgoszcz, która jako największe miasto w regionie, zaczęła aspirować do roli jego stolicy. Ostatecznie siedzibą wojewody pozostał Toruń, do którego przyłączono Podgórz, Rudak i Stawki. Lokalne gazety wymieniały Raczkiewicza wśród osób, którym Toruń powinien być wdzięczny za wzmocnienie swojej pozycji.

Nie znaczy to jednak, że wojewoda nie doceniał znaczenia sąsiedniego grodu. Podczas wizyty u prezydenta Barciszewskiego, w trakcie ogólnopolskiego zjazdu krajoznawczego, powiedział: „Rad jestem, że przemawiam właśnie w Bydgoszczy - w mieście, które jest nie tylko ważnym ośrodkiem gospodarczym, ale i kulturalnym. Bydgoszcz jest predysponowana, aby odgrywać pierwszą rolę na Pomorzu. (...) Wszystko, co się dzieje w Bydgoszczy jest dla mnie specjalnie ważne i drogie”.

W podobnym tonie Raczkiewicz wypowiadał się zresztą o całym regionie: „Chciałbym (...) przypomnieć, że Ziemia Pomorska jest